رقص قایتاغی

رقص قایتاغی یکی از مشهورترین، زیباترین، سریع­ترین و ریتمیک­ترین رقص­های آذربایجان است. این رقص مردمی آذربایجانی یک نوع رقص هیجانی مردانه و با مؤلفه­های قهرمانانه، توسط مردان بصورت انفرادی، دونفره و گروهی اجرا می­شود. منشأ این رقص، به تحقیق که با “قایتاق­ها” مرتبط است. ریتم ملایم این رقص در شروع ،رفته رفته تندتر می­شود. ملودی این رقص عمدتا توسط”زورناچی” بصورت گروهی اجرا می­شود. قایتاغی در آذربایجان به”هنگ لزگی” مشهور است. در قفقاز شمالی و در بین اهالی “زاقافقازییا”، به صورت وسیعی گسترش یافته است.در گرجستان “کارتولی،لئکوری” نامیده می­شود. به عقیده کمال حسن اوف این رقص مباحثه برانگیزترین رقص است.با توجه به ماهیت رقص و ریتم وحرکتهایش به لزگی عادی قرابت دارد. حسن اوف سپس با استناد به “گلستان ارم” اثر عباسقلی آقا باکیخانوف می­گوید: قایتاق یکی از سه ایالت داغستان بوده است. سپس به این نتیجه رسیده که یکی از قبایل داغستان، که قبیله قایتاق بوده، پدیدآورنده این رقص بوده است. برای قایتاغی­های مختلف حرکت­های عینی مختلفی وجود دارد که عبارتند از: انواع متفاوت گردش­ها و آرایش­ها (هره لنمه) از جمله ایستادن و پریدن روی پنجه پا، حرکت به صورت سریع و متداول (سوزمک) بی آنکه شانه­ها حرکت داشته باشند، حرکت بازوان و نهایتا شباهت پوشش رقاصان.

این رقص با نام های دیگر هفت برادر (یئددی قارداش)، رقص پسران (اوغلانلار رقصی) و سه دوست (اوچ دوست) مشهور است. موسیقیدانانی از قبیل عزیز حاج بیگوف، توفیق قلییئف، رشید افندییئف، رائوف حاج بیگوف بر اساس این رقص­ها، اثرهایی ماندگار خلق نموده­اند.

قایتاغ­ها چه کسانی هستند؟ خود را “قایداکلان” می نامند و یک گروه قومی کوچک از “دارگین­ها” هستند. و به زبان دارگین و گویش قایتاغ تکلم می­نمایند. در جنوب و شرق داغستان زندگی می­کنند و دین آنها اسلام است.

به عقیده ما لغت ” قایتاغ” منشأ ترکی دارد. شاید از قبایل ترک آسمیله شده ملل و قوم­های دیگرند. این لغت از دو قسمت تشکیل شده است؛ قای + تاغ . بخش اول در ترکی قدیم دارای معنای متعدد است. محکم، پرتوان، چابک ، بلند و مستحکم و … شکل تغییر یافته آن لغت “قاز” می باشد. این کلمه در قافقاز دیده می­شود و در کلمه قازلیق داغی (کوه قازلیق) که در داستان­های دده قورقود به آن
برمی­خوریم.

قسمت دوم کلمه یعنی “تاغ/تاق” به معنای روی هم گذاشته شده، طبقه طبقه، جرگه، صف، سلسله وار و هم چنین قله کوه و یا خود کوه می باشد. بنابر این معنای کلمه قایتاغ از قرار زیر می باشد؛ محکم بستن، محکم بافته شده، صف فشرده، ردیف منظم، و محکم تنیدن.

اگر آن را از معنای قاییتماق (برگشتن) بدانیم، این کلمه به معنای برگشت و بازگشتن نیز می­دهد.